بسم الله الرحمن الرحیم
13. البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن: طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1427. به کوشش اصغر ارادتی. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
این تفسیر را حضرت علامه، به بیان مشهور در قریه شاد آباد تبریز، نوشته اند و به بیانی دیگر (+)، تألیف آن را در سال 1364هـ.ق در تبریز شروع کرده و در 1369هـ.ق، در قم، به پایان رسانیده اند. (ایشان در سال 1365 هـ.ق تبریز را ترک گفته و متوجه حوزه قم گردیدند.)
اين مجموعه 6 جلدي، «شامل همه آیات قرآن نیست و تنها از ابتدای قرآن تا آیه 57 سوره مبارکه یوسف را در بر می گیرد.»
فلذا لازم می آید آیاتی را که جهت پیگیری در تفسیر المیزان، مشخص شده است (از ابتدای سوره حمد تا آیه 57 سوره یوسف) در این تفسیر نیز، مورد مطالعه قرار گیرد.
البته حقیر، خود این مجموعه را ندیده ام و تصور می کنم کمتر کسی، از وجود چنین اثری، آگاهی داشته باشد و بالتبع، قلیلی آن را تورق کرده باشند. در نرم افزار «آثار علامه طباطبايي (رحمه الله)»، اين مجموعه موجود است.
اخیرا، بنده خدایی این اثر علامه طباطبایی (ره) را معرفی می کرد که به نظرم رسید آن را هم اضافه کنم.
اما چند نکته (در حاشيه):
1. حضرت علامه، در شرح حال خود، که 19 سال پیش از وفات خویش می نویسند (1341هـ.ش. قم)، در زمره آثار نوشته شده در تبریز، اسمی از این تفسیر به میان نمی آورند.
2. علامه طهرانی (رحمه الله علیه)، بیان می کنند که :
«ایشان، یعنی علامه، در هنگامی که تبریز بودند تفسیری بر قرآن کریم از اول قرآن تا سوره اعراف را نوشتند. البته تفسیری مختصر بود؛ و از روی همان تفسیر و نوشته های جمع آوری شده، بطلّاب تدریس می نمودند؛ ولی بعداً بنا شد تفسیری بطور تفصیل که شامل تمام نیازمندیهای روز بوده، و جهات تاریخی و فلسفی و اخلاقی و بحث های اجتماعی و روائی در آن رعایت گردد؛ به سبک نوینی بنویسند.» (مهرتابان، ص 63)
3. آیت الله جوادی آملی (دام ظله العالی)، بیان می کنند که :
«تفسیر المیزان نخست در تبریز به قلم استاد نگاشته شد؛ امّا دو نقص داشت: یکی آنکه تفسیر بخشی از قرآن بود نه همه آن و دیگر آنکه مختصر بود نه مبسوط؛ ولی به برکت پرسش و پاسخها و نقّادیهایی که شاگردان حضرت استاد در حوزه علمیه قم با ایشان داشتند، هر دو نقص بر طرف شد، به طوری که وسعت یافت و به بیست جلد رسید.» (شمس الوحی تبریزی، ص 159)
4. نتیجه جستجوی اولیه در اینترنت:
مقاله ای با عنوان «روش علامه طباطبایی در تفسیر «البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» در مقایسه اجمالی با تفسیر «المیزان»» (1393)، و
پایان نامه ای با عنوان «روش و مباني تفسيري و فقه الحديثي علامه طباطبايي در تفسير البيان في الموافقة بين الحديث و القرآن» (1393) بود.
مقاله را که مرور کردم حاوی نکات بدیعی بود.